Zwermen, scholen en groepen spreken tot de verbeelding en laten je leren over leiderschap dat ruimte laat voor initiatief.
Herken je die koude ochtend bij zonsopgang, het moment dat duizenden spreeuwen de lucht vullen met een adembenemend vogelballet? Het is een vloeiend, pulserend organisme dat lijkt te ademen, zich uitstrekt en samentrekt, terwijl het moeiteloos door de lucht golft. Deze natuurlijke dans, vrij van elke vorm van centraal bevel, is het perfecte voorbeeld van ongeëvenaarde coördinatie en samenwerking.
Natuurlijk lichtplan
De natuur kent heel veel slimme strategieën. Zo lichten vuurvliegjeskontjes (het lantaarnorgaan) niet willekeurig op, maar volgt dit een gedeeld ritme dat de hele groep verbindt. Philips kan er jaloers op zijn. En scholen vissen hebben het vermogen om in milliseconden van richting te veranderen, zonder ooit te botsen. Ze bewegen als één zilvergrijze mega-vis om roofdieren te ontwijken. Het is een sterk staaltje collectieve inspanning en gecoördineerde actie. Dáár valt iets van te leren.
Van like minded naar hive minded...
Hoe vertaalt de kracht van deze fenomenen zich naar ons werk? De essentie en kracht van zwermen, groepen en scholen liggen in decentrale netwerken en zelforganisatie. Een pracht van een kader voor hoe organisaties kunnen opereren in een steeds veranderende arena. Kevin Kelly, de oprichter van WIRED Magazine sprak ooit van de ‘hive mind’. Kelly benadrukte in zijn boek ‘Out of Control’ destijds het belang van het loslaten van de behoefte aan strakke controle om innovatie en flexibiliteit binnen teams te laten opbloeien. Individuele vogels passen binnen een zwerm hun bewegingen aan op basis van hun directe omgeving. Teamdynamiek dus.
Eenvoud
Eenvoudige regels die zwermen, groepen en scholen volgen kunnen tot complex ‘gedrag’ leiden. We nemen even een mierenkolonie als voorbeeld. Mierenkolonies functioneren zonder centrale leiding, waarbij elke mier handelt op basis van lokale informatie en een setje eenvoudige regels. Er gaat veel schuil in dat ‘mierencollectief’:
Met z’n allen en alleen
Mieren gebruiken de wijsheid van de groep ten aanzien van keuzes, denk daarbij aan de kortste route naar voedsel. Deze wijsheid verhoogt de overlevingskansen van de kolonie. En dat kan alleen met een pallet aan kennis en kunde in huis
Wat je als leider hiervan kunt leren
Neem mensen aan die van bepaalde zaken veel meer weten dan jij en laat ze tot hun recht komen.
Goede rolverdeling
De mierenmaatschappij kent een duidelijke rolverdeling. Zo draagt elke mier bij aan de kolonie met een heldere rol, of dat nu als werker, soldaat of koningin is. Machtsverhoudingen zijn er wel, egootjes niet.
Wat je als leider hiervan kunt leren
Laat je functie, je rol niet in de weg staan.
Mierenmomentum
Mierenkolonies kunnen hun gedrag snel aanpassen aan nieuwe omstandigheden, wat ze helpt overleven onder veranderende omgevingsfactoren. Iedereen gaat mee in de vaart.
Wat je als leider hiervan kunt leren
Je kunt vaak sneller schakelen vanuit de overwegingen van je team of organisatie, erken dat stramme strategieën ook een houdbaarheidsdatum hebben.
Contactmoment
Mieren communiceren effectief via feromonen, geluiden en fysiek contact, cruciaal voor de coördinatie van activiteiten als het bouwen van het nest en het vinden van voedsel.
Wat je als leider hiervan kunt leren
Een rondje op de werkvloer werkt alleen als er echt geluisterd wordt en het gaat over wat er leeft en nodig is.
Ze werken niet in een kantoortuin
Mierenhopen zijn slim ontworpen, hebben optimale ventilatie en temperatuurregeling, wat essentieel is voor het algemene welzijn van de kolonie. Deze fijnmazige structuren beschermen de mieren overigens ook tegen slecht weer.
Wat je als leider hiervan kunt leren
De werkplek en de omgeving zijn belangrijker dan ooit, zet je vraagtekens eens bij wat ‘inpandig’ welzijn betekent.
Opbloeien
De eenvoud van mieren is vaak lastig voor bedrijven. Helderheid en eenvoudige principes voor een cultuur van collectieve intelligentie bouw je niet in een avondje. Start dan vast met het kweken van een voorliefde voor gedecentraliseerde controle en stop met micro-managen. Zie kracht in de eenvoud, diversiteit en flexibiliteit. En zorg voor een leuke werkplek.
Laat teams niet alleen overleven, maar opbloeien voor een efficiënte en flexibele beweging als geheel!
